Τέτοιο πείσμα για ζωή, τόση λύσσα που όχι αφηνιασμένος Τούρκος ή Γερμανός κατακτητής αλλά ούτε ο ίδιος ο Χάρος δεν επρόκειτο να την εμποδίσει να κάνει πίσω στο στόχος της. Αυτή ήταν η εμβληματική περίπτωση της Φιλιώς Χαϊδεμένου, προσφυγοπούλα της καταστροφής της Σμύρνης και ιδρύτριας του Μουσείου Μικρασιατικού Ελληνισμού αλλά και συγγραφέας ή μάλλον για να ακριβολογούμε αφηγήτρια του βιβλίου «Τρεις αιώνες, μια ζωή» το οποίο έγραψε η εγγονή της βασισμένη στις ιστορίες της σπουδαίας γιαγιάς της. Αυτή την παθιασμένη γυναίκα η οποία πέθανε σε ηλικία 108 ετών κλήθηκε να ενσαρκώσει στη σκηνή η Δέσποινα Μπεμπεδέλη σε μια παράσταση σε διασκευή του βιβλίου από την Άνδρη Θεοδώτου που υπογράφει σκηνοθετικά ο Βασίλης Ευταξόπουλος.

Από την πρώτη μέρα η κοσμοσυρροή υπήρξε μεγάλη, πράγμα αναμενόμενο βέβαια, εφόσον το κυρίως κομμάτι της αφήγησης αφορά τη ζωή στα Βουρλά της Μικράς Ασίας όπου γεννήθηκε η Φιλιώ, και την καταστροφή της Σμύρνης από τους Τούρκους εθνικιστές το 1922. Η παράσταση της Τετάρτης όπου βρεθήκαμε αρχίζει νωρίς και το κοινό της αποτελούταν κυρίως από ηλικιωμένες γυναίκες. Παρόλες τις εκκλήσεις της διεύθυνσης του θεάτρου να απενεργοποιήσουν τα κινητά, δεν έπαψαν να κτυπούν καθόλη τη διάρκεια της παράστασης εκνευρίζοντας τόσο τους ηθοποιούς όσο και τους υπόλοιπους θεατές. Πόσο μάλλον όταν ένα από αυτά κτύπησε σε μία ιδιαίτερα δραματική σκηνή της αφήγησης της πρωταγωνίστριας. Χάρη στη μεγάλη εμπειρία της η σκηνή διασώθηκε, αλλά αναμφισβήτητα είχε ταράξει τη ροή της ηθοποιού και όσων την παρακολουθούσαμε.

Η Δέσποια Μπεμπεδέλη αφηγείται με οικονομία, γλαφυρότητα και ρυθμό τη συναρπαστική ιστορία της Φιλιώς έχοντας δίπλα της -στον οποίο άλλωστε απευθύνεται- τον τραγουδιστή/ηθοποιό Ζαχαρία Καρούνη ο οποίος ακούει με ευλαβική προσήλωση και ενίοτε συμπληρώνει τους σταθμούς μιας ζωής και τριών αιώνων: τη χαρισάμενη και ανέμελη ζωή στα Βουρλά κατά τη διάρκεια της οποίας παρακολουθούμε δρώμενα της καθημερινότητας της οικογένειας της με τους γονείς της και τα αδέλφια της, και στα οποία συμμετέχει ως γερασμένη γυναίκα σαν να επιστρέφει στο περελθόν όπως η Έμιλυ στη «Μικρή μας πόλη» όταν μετά θάνατον «επισκέπτεται» μια συνηθισμένη ημέρα στο πατρικό της, (ή σαν τον καθηγητή στις Άγριες φράουλες του Μπέργκμαν), τα ανατριχιαστικά γεγονότα και τις θηριωδίες των Νεότουρκων, ο θάνατος αγαπημένων προσώπων, το φευγιό στην Ελλάδα, την εγκατάσταση και επιβίωση στην Αθήνα, την Κατοχή, τον αγώνα της να δημιουργήσει ένα μουσείο μνήμης των Μικρασιατών.

Η σπουδαία ηθοποιός ταυτίζεται πλήρως με τη δυναμική αυτή Ελληνίδα, αφηγείται με στοχασμό την ιστορία των δικών της, δεν γίνεται ποτέ μελοδραματική, μοιάζει να νοσταλγεί αλλά δεν υπερβάλει κι ας ανασύρει τη φρίκη σαν να συνέβη μόλις χθες. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί (Χαρά Κεφαλά, Αλέξανδρος Καλπακίδης, Εμμανουέλα Χαραλάμπους – Ένγκελ, Αλκιβιάδης Μαγγόνας) περιφέρονται γύρω της σαν δορυφόροι παίζοντας αποσπασματικά τους ήρωες της ζωής της (και της ζωής τους) ενώ ο Καρούνης ερμηνεύει αμανέδες και παραδοσιακά τραγούδια, με συνοδεία σαντούρι (Πάνος Βέργος) και κρουστά (Μανούσος Κλαπάκης) σχολιάζοντας μουσικά τα γεγονότα, και περνάει από εποχή σε εποχή ακολουθώντας την Φιλιώ/Μπεμπεδέλη σε χαρούμενες και δραματικές στιγμές.

Σε κάποιες χρονικές «γέφυρες» η πλοκή λίγο συγχέεται, μια αδυναμία ίσως της διασκευής που όπως και να χει έχει καταφέρει να κάνει έναν άθλο και να χωρέσει και να συνδέσει τα περιστατικά μιας πολυδιάστατης ζωής σε μια θεατρική παράσταση. Γεμάτη με συγκίνηση για όλα όσα πέρασε η Φιλιώ Χαϊδεμένου αλλά και ένας ολόκληρος λαός.

Το συγκλονιστικό «Τραγούδι της Φιλιώς» (στίχοι Χρ. Παπαδόπουλος, μουσική Ζ.Καρούνης) ερμηνευμένο από τον Ζαχαρία Καρούνη και την ίδια την Δέσποινα Μπεμπεδέλη κλείνει την παράσταση και επισφραγίζει το πραγματικό της μήνυμα που δεν είναι άλλο από το πάθος για Ζωή. Αλλά και η μνήμη σαν φόρο τιμής σε όλους εκείνους που χάθηκαν χωρίς λόγο και αιτία. Μόνο για ένα μίσος.

Χ.Π.